Vaak gestelde vragen

Geothermie wordt beschouwd als een van de meest duurzame vormen van warmteproductie. Aardwarmte is op meerdere manieren een duurzame bron van energie. Ten eerste is de voorraad die in de aardkorst zit nagenoeg onuitputtelijk. Door natuurlijke processen in de kern van de aarde is het water herbruikbaar (want het wordt steeds opnieuw opgewarmd). Wel zal de temperatuur van de hete grondlagen door de productie van aardwarmte over een termijn van enkele tientallen jaren lokaal afnemen, een daling die zich weer zal herstellen als een doublet uit productie wordt genomen. Ten tweede komt bij de productie van aardwarmte nauwelijks CO2 vrij. Er komt bij de winning van geothermisch water weliswaar gas mee omhoog en de gebruikte pompen veroorzaken indirect mogelijks enige CO2-uitstoot.

In vergelijking met een CV-ketel op aardgas is de CO2-uitstoot van een geothermiebron zo’n 95% lager. Daarmee is geothermie één van de meest duurzame warmtebronnen. De CO2 die indirect vrijkomt ontstaat door het produceren van de materialen voor de put, tijdens het boren van de put en bij het oppompen van het water. Deze uitstoot wordt in enkele maanden gecompenseerd of teruggewonnen door de fossiele energie die dankzij de geothermische energie wordt bespaard. Als een GEO@Turnhout bovendien groene elektriciteit gebruikt voor de aandrijving van de pompen in de aardwarmteinstallatie, ligt de uitstoot nog lager, en is de CO2-uitstoot uiteraard nog sneller gecompenseerd.

Juist niet. Het is één van de meest duurzame energiebronnen. Bovendien wordt het water weer in dezelfde bodemlagen teruggebracht zodat er netto niets uit de bodem verdwijnt. Wel zal de temperatuur in de diepe ondergrond over een termijn van enkele tientallen jaren lokaal met enkele graden afnemen. Als een aardwarmteproject stopt zal deze temperatuursafname zich weer herstellen.

• Bodemverzakking: bij aardwarmtewinning wordt water opgepompt en weer teruggevoerd naar dezelfde ondergrondse aardlaag, iets verderop. Er gaat dus nauwelijks iets bij of af in de ondergrond. Mede hierdoor is de kans op verzakkingen in de bodem vrijwel uitgesloten.
• Trillingen: bij het seismische onderzoek worden trillingen opgewekt die licht voelbaar zijn. Volgens de huidige wetenschappelijke inzichten is het effect van de trillingen door aardwarmtewinning verwaarloosbaar. Deze trillingen staan niet in verhouding tot trillingen die afgelopen jaren zijn opgetreden als gevolg van gaswinning in Nederland.
• Aardbevingen: het gevaar voor aardbevingen als gevolg van aardwarmtewinning is minimaal. Zo wordt, in tegenstelling tot de gasvelden in Nederland, geen volume onttrokken aan de ondergrond. Het water dat uit het reservoir wordt gepompt, wordt aan de andere kant meteen weer geïnjecteerd. Het volumeverschil is op deze manier nihil. Omdat er kleine druk- en temperatuurverschillen ontstaan kan dit wel effect hebben op aanwezige breukstructuren. Dit effect werd in de voorbereidende fase grondig onderzocht en de uiteindelijke ondergrondse boortargets werden zodanig gekozen dat deze effecten bijna niet kunnen optreden.
• Afkoeling van de ondergrond: na verloop van jaren kan de temperatuur in het ondergrondse reservoir enkele graden afkoelen.
• Lekkages: met het transport van water vanuit de ondergrond komen ook natuurlijk aanwezige chemische stoffen naar boven waarbij andere aardlagen worden gepasseerd. Daarom is het winnen van aardwarmte in grondwaterwingebieden niet toegestaan. Het is daarom van belang dat de putten zo robuust (sterk en veilig) mogelijk zijn. Het ontwerp van de putten zijn de laatste jaren sterk verbeterd, omdat de sector continu werkt aan verbetering van het putontwerp. De nieuwe putten hebben onder andere dubbelwandige buizen met eventueel epoxy-beschermlaag en een geavanceerd monitoringsysteem.
• Radioactief materiaal: Zowat één derde van de warmte die constant uit de Aarde stroomt, is afkomstig van radioactief verval. Het water dat in Turnhout zal opgepompt worden en temperaturen zal hebben tot 100°C zal dus deels opgewarmd zijn door dit proces van radioactiviteit. Een belangrijke kleisteenlaag die rijk is aan uranium, is bovendien aanwezig net boven de doorlatende kalksteenlaag en zorgt mee voor de hoge temperatuur van het water. Aangezien het water in het gesteente ‘in evenwicht’ is met de (radioactieve) mineralen die in het gesteente aanwezig zijn, zal het opgepompte water dan ook enkele radio-isotopen bevatten. Echter, het water dat opgepompt zal worden, blijft in een gesloten circuit van buizen, waarbij aan de buitenzijde weinig tot geen straling meer te meten is. Nadat de energie (warmte) onttrokken is van het opgepompte water, zal het ook ongewijzigd teruggepompt worden in dezelfde laag. Wel dient in de geothermiecentrale rekening gehouden te worden met mogelijke ‘aanrijkingen’ aan kleppen en bochten in het leidingwerk, waar door de afkoeling van het water enkele radio-actieve mineralen kunnen neerslaan. Indien dit materiaal verwijderd wordt of uitgefilterd wordt, dient dit met de nodige voorzorgsmaatregelen verwijderd te worden. Deze procedures worden gecontroleerd door het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC).
• Gassen: met het water uit de ondergrond kan ook een kleine hoeveelheid gassen mee naar boven komen.

De ondergrond van Vlaanderen op een diepte van 2-3 km is nog zeer onbekend. Door het uitvoeren van een seismische campagne in de regio Heizijde in 2020 werd een 3D-model gemaakt van de ondergrond met het oog op geothermie. Dit 3D model geeft veel prijs over de samenstelling van de bodem, zeker als het gebruikt wordt in combinatie met gegevens over reeds eerder uitgevoerde boringen in Merksplas, Beerse en aan het voormalige Kursaal in Turnhout.

Het verstoren van het grondwater is ongewenst. Er zijn verschillende maatregelen genomen om die kans te minimaliseren en de putten worden geregeld gecontroleerd.